Wytyczenia obiektów budowlanych oraz urządzeń podziemnych
Inwestor po otrzymaniu pozwolenie na budowę ponownie korzysta z usług geodety. Konieczne jest wykonanie tyczenia na działce, które wykonuje geodeta z odpowiednimi uprawnieniami. Poszczególne elementy zagospodarowania działki, które projektant naniósł na mapę do celów projektowych trzeba wskazać na gruncie. Następnie wyznaczane są osie ścian budynku ewentualnie zewnętrzne krawędzie fundamentów, które przenoszone są na ławice ciesielskie. Po wykonaniu wytyczenia budynku geodeta uprawniony potwierdza wykonanie tych czynności wpisem do dziennika budowlanego oraz przekazuje oryginał szkicu tyczenia kierownikowi budowy. Tyczenie obiektu budowlanego jest jednym z kilku pomiarów jakie wykonuje geodeta w procesie budowlanym. Po wytyczeniu obiektu geodeta wykonuje: geodezyjną obsługę budowy i montażu, pomiary przemieszczeń i odkształceń oraz geodezyjną inwentaryzację powykonawczą.
Tyczenie to zespół czynności pomiarowych mających na celu wskazanie w terenie lub na realizowanym obiekcie punktów o założonym położeniu w układzie odniesienia oraz oznaczenie tych punktów w sposób tymczasowy lub trwały. Podstawą do geodezyjnego wytyczenia obiektu na gruncie jest mapa do celów projektowych. Mapa do celów projektowych jest nieodzownym załącznikiem pozwolenia na budowę. Prace związane z tyczeniem obiektów budowlanych wykonywane są przed rozpoczęciem budowy.
Tyczenie obiektów budowlanych mogą wykonywać geodeci posiadający ku temu specjalne uprawnienia, o których mowa w Ustawie z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne. Zależnie od stopnia skomplikowania budowli tyczenie odbywa się w jednym etapie lub wieloetapowo (każda kondygnacja oddzielnie). Wyznaczeniu podlegają osie główne budynku, osie ścian lub inne jednoznacznie określone punkty. W praktyce, aby granice wytyczonego budynku były trwałe i nie dochodziło do ich zniszczenia, wytyczenie fundamentów budynku można przeprowadzić jedną z dwóch metod tj.: metodą kołkową lub metodą ław drutowych. Wybór metody tyczenia jest uzależniony od kierownika budowy oraz majstra, który będzie wykonywał prace budowlane.
W zależności od kształtu budynku, uprawniony geodeta wyznacza na działce, na której będzie posadowiony budynek, charakterystyczne punkty budynku. Ilość punktów, posadowionych zawsze w narożnikach budynku, waha się od czterech do sześciu. Metoda ław drutowych jest uważana za najdokładniejszą. Metoda ta służy do wytyczania krawędzi fundamentów lub osi budynku.
Inną tańszą metodą, tyczenia budynku jest metoda kołków. Kołki umiejscawiane są w punktach przecięcia się osi głównych budynków lub w narożnikach zewnętrznych domu. Następnie punkty zaznaczone kołkami przesuwane są poza planowany wykop. Odległość przesunięcia wyznaczonych punktów zapisuje się w dokumentacji celem odtworzenia pierwotnego miejsca położenia kołków. W przypadku prac ziemnych wykonywanych ręcznie, wbite uprzednio kołki można usytuować bliżej wyznaczonego punktu, natomiast, jeżeli prace ziemne będą wykonywane mechanicznie, koparką, kołki odsuwane są dalej od wyznaczonego miejsca, umożliwiając w ten sposób swobodne poruszanie się koparki.